Муаллиф: Моҳигул НАЗАРОВА.
5.Учрашув
Иш тугашидан олдин синглисига қўнғироқ қилиб, бирор енгилроқ таом тайёрлаб ўзини кутмасдан ейверишини кейин дарсларини қилиб,уйда ўтиришини тайинлаган Зебинисо ишдан кейин бозор дарвозасига қараб юрди.Нуршод одатдагидек,машинасига суяниб,уни кутиб турган экан.
-Салом,Нуршод..ака.-Зебинисо салом бераркан,қизариб кетди.Йигитнинг ошуфта нигоҳлари уни изо тортишига сабаб бўлган эди.
-Салом,гўзал қиз.Бугун сиз билан жиддий гаплашиб олишимиз керак.Хўш,гаплашишга қаерга борамиз?
-Аркни ёнида янги ресторан очилибди.-Қиз қаердандир хаёлига келган таклифни айтаркан,бир зум ўтмай пушаймон бўлди.Чунки бу рестораннинг нарх-навоси анчагина қимматлигини дугоналаридан эшитган эди.
-Хўп бўлади,маликам.Унда кетдик.
Йигитнинг беғараз оҳангда "Маликам"дегани Зебинисога хуш ёқиб,ўзича жилмайиб қўйди.
Нуршод машинасининг орқа эшигини очиб,уни ўтқизди-да,машинани елдириб кетди. Қадимий Арк қўрғонининг рўпарасидаги кичик телеминорани эслатувчи,лифт билан чиқиладиган ресторанга бирга чиқишар экан,қизнинг кўнгли тўлиб кетди.”Ахир қанча қизлар бу ерга келишни орзу қилишса керак..Бу ерни Севги минораси дейишади-ку.”Бироздан кейин келган дастёр йигитчага Нуршоднинг ўзи таом ва салатларни буюртма қилди.
Нуршоднинг кайфияти байрамона эди.Унинг кайфиятини туширишни истамаса-да,Зебинисо унга кечаги воқеаларни,яъни Саломат опанинг уни излаб келганини гапириб берди.Нуршод ҳеч нарса демай уни тинглади.Кейин бироз хаёл суриб ўтирди-да,”Ҳозир қайтаман”-деганча ўрнидан турди.
Зебинисо Нуршод ҳақида ўйласа,юраги ҳаприқиб кетишини бугун илк бора ҳис қилди.Бу шундай ёруғ ва нурли туйғу эдики,унинг ёнида бошқа нарсалар,тирикчилик ташвишлари арзимасдек туюлиб кетди.Кейин ўзлари ўтирган деразадан ташқарига назар ташлади.Бу ердан қадимий ва навқирон Бухоро кафтдагидек кўриниб турарди.Зебинисо қаергадир шошиб кетаётган одамларга қараб туриб,бирга кетаётган она ва қизга кўзи тушиб,кўнгли ғалати бўлиб кетди.Ўзининг онаси билан бирга кўчада,маъракаларда,бозорда юрганларини эслади.Қандай бахтли кунлар эди-я.Онасининг чеҳраси кўз олдига келиб,бирдан ўпкаси тўлди.
-Зебинисо...Тўсатдан янграган овоз қизни паришон хаёллар бағридан олиб чиққандай бўлди. Йигит унинг кўзларига қалққан ёшни кўриб,ҳайрон қараб қолди.
-Нима бўлди,Зебижон?Тинчликми?
-Ҳеч нима.Шунчаки,онам эсимга тушиб кетдилар.Қиз шундай деб,кафтининг орқаси билан сездирмай кўз ёшларини артиб олди.
-Энди мана буни қаранг.Нуршод қўлидаги марварид каби товланиб турган оппоқ қутичани очиб,ичидан ниҳоятда нафис ишланган,кўз ўрнига шабнам каби товланиб турувчи тош қўндирилган узукни олди.-Қани кўзингизни юминг ва қўлингизни менга беринг- чи.
Зебинисонинг кўнгли маъсум туйғуларга тўлиб,ўнг қўлини Нуршоднинг кафтларига қўйди.Йигит унинг қўлини худди синиб кетиши мумкин бўлган чинни идишни ушлагандай авайлаб ушлади ва узукни номсиз бармоғига тақиб қўйди.
-Мен эртага сизникига холамни совчиликка юбораман.-Нуршод шундай деб ҳалиям кафтида ушлаб турган қизнинг бармоқларига лаб босди.-Менимча, менга турмушга чиқишга розисиз-а, Зебижон.
Зебинисо унинг туташиб кетган узун қошларига, қошлари остида ўтдек ёниб,ўзига меҳр билан қараб турган кўзларига қараб бирдан уялиб кетди.Аммо ҳеч нарса демади…
6.Совчилик
Нуршод қиз билан гаплашиб,бемалол ўтиришганидан хурсанд бўлса-да,аслида кўнгли ғаш эди.Уч кун олдин уларнинг уйида айнан уйланиш масаласида катта жанжал бўлган,отаси билан келишолмай уйдан чиқиб кетган эди.Отаси Саъдулла ака ўзига бино қўйган,дўпписи тушиб кетса уни пул билан олдирадиган,ўзига етгунча қайсар одам эди.Нуршод кеча бўлиб ўтган дилхираликни эслаб,секин хўрсиниб қўйди.
Кечки овқатдан кейин ҳаммалари ҳовлида,тўғрироғи дарвозахонадаги катнинг устида телевизор кўриб ўтиришган вақтда Саломат опа Нуршодни уйлантиришдан оғиз очди.Укасининг қизини ўгай ўғлига олиб бериш фикри анчадан бери унинг хаёлини банд қилган,ўзи яшаётган хонадонга жиянини келин қилиб олиб келмоқчи эди.-Нуршод,сени уйлантирамиз,-деди у дабдурустдан.-Жияним Нозима яқинда институтнинг иккинчи курсини тугатди.Укам уни сенга олиб берамиз деганим учун ҳеч кимга турмушга бермай ўтирибди.
-Ая,мен Нозимага уйланмайман,-Нуршод шундай деб асабийлашиб жойидан туриб кетди.-Мени ўз ёқтирганим бор.
-Ўтир жойингга,-бирдан ўшқирди дадаси.-Сендан биров розилик сўраб ўтирарканми?Аянг сенга ёмонликни раво кўрармиди?Нозимага уйланасан,тамом вассалом.
Нуршодга отасининг баланд овозда гапиргани эмас,ундан бир оғиз сўрамай туриб тақдирини ҳал қилаётгани алам қилиб кетди.
-Дада,нима мен сиз учун одам эмасманми?Менда ҳам кўнгил бор…-Нуршоднинг гапи оғзида қолди.
-Биламан,сени кўнглингни.Сенга қолса ўша ота-онасиз,бирор жойда ўқимаган,етим қизга уйланмоқчисан.-Дадаси шундай деб қўлидаги бир пиёла чойни дарвозахонага сепиб юборди.-Нозимага уйланасан, дедимми уйланасан.
-Уйланмайман.Уйлансам фақат Зебинисога уйланаман.-Нуршоднинг ҳам бирдан қайсарлиги тутди.
-Зебинисога уйланишингга икки дунёда ҳам рози бўлмайман,-Саломат опа шундай деб қўлини сермади.-У қиз сени тенгинг эмас.Келиб-келиб ҳеч кими йўқ қашшоқ қизга уйланасанми?
-Сизлардан ҳеч қачон ҳеч нима талаб қилмаганман.-Нуршоднинг бирдан қаҳри келди.-Аммо бу менинг ҳаётим!Мен уни ўзим хоҳлаган инсон билан яшаб ўтаман.Илтимос,Зебинисога уйланишимга қаршилик қилманглар.
-Шунақа дегин,-энди дадасининг ҳам қаттиқ ғазаблангани билинди.-Унда уйдан йўқол.Биз айтган қизга уйланмасанг,тўрт томонинг қибла.Лекин билиб қўй,сенга ҳеч қайси масалада ёрдам бермайман.Ўз кунингни ўзинг кўр.
Нуршод алам билан уйга қараб юрди.Каттакон сафар сумкасига қўлига илинган кийимларини жойларкан,Саломат опа кириб келди.
-Нуршод,ўйлаброқ иш қил.Ҳозир уйдан чиқиб кетсанг,тамом.Қайтиб бу уйга қадам босолмайсан,-деди у чимирилиб.-Битта етим қизни деб ота-онангдан воз кечиб кетасанми?
-Сиз мени онам эмассиз,-Нуршод сумканинг замогини шартиллатиб тортаркан,Саломат опага эътироз билдирди.-Ўз онам бўлганида мени тушунарди, қўллаб-қувватларди.Сизга ўхшаб мени отамга ёмон кўрсатмасди.
-Отангга теккан пайтимда уч ёшда эдинг,-Саломат опа чинқириб юборди.-Сенга шу ёшингдан қараганман.Агар ҳозир отанг ва менга қулоқ солсанг,бир-биримизга бундай гапларни айтиб ўтирмасдик.
-Соғ бўлинг.-Нуршод хонасидан чиқиб кетаркан,Саломат опа томонга қарамади ҳам.-Мен ўз ҳаётимга ўзим жавобгарман.Ўзим хоҳлаган қизга уйланаман.
Бўлиб ўтган воқеалар кўнглининг бир чеккасини ғаш қилиб турган бўлса-да,Нуршодга ўзи ёқтирган,чин дилдан севиб қолган қиз-Зебинисодан,унинг борлигидан куч олаётган каби туюлаётган эди.Қизнинг уятчан нигоҳлари,кўркам қадди-қомати,узун сочлари йигитни бир кўргандаёқ мафтун қилганди.Яна Зебинисо билан ўзининг орасида руҳий яқинлик борлигини билгани,илгари ҳеч қайси қизга нисбатан бу ҳолатни ҳис қилмагани йигитни жасоратли бўлишга чорлаётган каби эди.
Ўша куни Зебинисони кузатиб қўйган Нуршод тўғри холасининг уйига борди.Унинг биргина холаси Сакина опа шаҳар чеккасидаги ҳовлилардан бирида яшарди.Онаси,кейинроқ бувиси вафот этгач,Нуршод холасидан хабар олиш мақсадида тез-тез борар,холаси ҳам уни кўрса хурсанд бўлиб кетарди.
Сакина опа мактабда физикадан дарс бериш билан бирга маҳаллада маслаҳатчи бўлиб ишларди.Маҳалла раисига,ўзидан кўмак сўраб келганлардан ёрдамини аямас,ҳаётий масалаларда кимларгадир кўмаги тегса,ўзи хурсанд бўладиган аёл эди.У ўз олдига илтимос билан келган жияни Нуршоднинг сўзларини бўлмай эшитди.
-Демак,поччам ҳам аянг ҳам шу қизга уйланишингга қарши дегин.-Дастурхон ёзиб жиянини қўярда-қўймай уйга таклиф қилган Сакина опа чой қуйиб Нуршодга узатди.-Масала мен ўйлаганимдан ҳам кўра жиддийроққа ўхшайди-ку.
-Хола,мен Зебинисодан бошқасига уйланмайман.Лекин улар мени тушунишмаяпти.
-Зебинисо ўзи ким?Сен ўша қизни яхши биласанми?Нега айнан унга уйланмоқчисан?-Сакина опа синчков нигоҳлари билан жиянига тикилди.
-Тўғриси,шу қизни кўрсам кўнглим яйраб кетади.У анча пайт дўконимизда ишлади.Аям дадамга шу қиз ҳақида кўп гапирарди.-Жавоб берди Нуршод пиёладаги чойдан ҳўпларкан.-Аям уни "Жуда меҳкаткаш,дўконнинг савдосини ҳам,у ерни тозалигини ҳам бирдай эплайди,ўзи етим қиз",-деб таърифларди.Бир кун атайин шу қизни кўришга бордим.
-Хўп,кейин-чи?-жилмайди Сакина опа.-Нимаси билан сени бунчалар маҳлиё қилдики,уйланишга қарор қилибсан?
-Аввал уни бир ҳафтача кузатдим.Кейин кўчаларидаги таниш йигитлардан, жўраларимдан суриштирдим.Ҳеч ким билан гаплашмаслигини, йигити йўқлигини билдим. Ҳаяжонланиб жавоб берди Нуршод.
-Ҳа,мана сен билан гаплашибди-ку,-жиддийлашди Сакина опа.
-Холажон,биласизми,бу учун қанча ҳаракат қилдим?Кўчасида ётиб олдим,десам ҳам бўлади…Хуллас,йўлини пойлайвериб,ахийри учрашувга рози қилдим.
-Қўймайсан,сен бола.-Сакина опа кулиб юборди.-Энди нима қилмоқчисан?
-Мен унга совчи юборишга ваъда бердим.Аммо дадам билан аям унга уйланишимга қарши.Дадам" ўша қизни десанг,уйдан йўқол, "-дедилар…
Нуршод шундай деб бошини эгди.-Шу сабаб ёнингизга келдим,холажон.Зебинисога совчи бўлиб борсангиз дегандим.
-Совчи бўлиб бориш қийин эмас.Лекин ота-онанг нима дейди?-Сакина опа шундай деб жойидан турди.-Ўша опамни ўрнига келган турқи совуқ аянгни ёқтирмайман,биласан.
-Холажон,илтимос мени сўзимни ерда қолдирманг.Онамнинг ўрнида онам бўлиб туриб беринг,Зебинисога совчи бўлиб боринг.-Нуршод ўкинч ва ялиниш оҳангларига қоришиқ овозда сўзларкан,илтижо билан холасига термулди.-Ишонинг,мен фақат ўша қиз билан бахтли бўламан.
-Яхши,лекин аввал бу қизни ўзи яшайдиган маҳалладан суриштираман.Кейин ота-онангни ёнидан ҳам ўтаман,-Сакина опа ошхонага қараб юрди.-Ҳозир овқат сузиб келай.Шўрва қилгандим.Ичасанми?
-Холажон,мен овқатланганман.-Нуршод шундай деб жойидан турди.-Сиз ҳаммасини яхшилаб ўйлаб кўринг, кейин яна гаплашамиз.
Сакина опа жиянини кузатиб қўйгач,бир муддат ўйланиб ўтирди.Кейин Зебинисо яшайдиган маҳалла фуқаролар йиғинида ишлайдиган таниши Лола опага қўнғироқ қилди.Унинг муддаосини тинглаган Лола опа Зебинисо ҳақида:"Яхши қиз,биргина холаси бор ўша хабар олиб туради.Отаси Россияга бориб ўша ерда уйланиб қолиб кетди.Онаси вафот этгач,опа-сингил бирга яшаб юришибди.Сиз сўраётган қиз ёш бўлса ҳам,ақлли,ҳаёт синовларига бардошли қиз",-деб таъриф берди…
Эртаси куни Саъдулла ака,яъни собиқ поччасининг уйига борган Сакина опа у ердан пушаймон бўлиб қайтди.Поччаси уйида йўқ экан.Бошини рўмол билан танғиб олган Саломат опа уни гапини охиригача ҳам эшитиб ўтирмади:
-Жиянингиз бизни юзимизга оёқ қўйиб,мени укамни олдида субутсиз қилиб уйланмоқчи бўлса уйланаверсин.-деди у чимирилиб.Саломат Сакина опани ҳатто уйга киришга ҳам таклиф қилмай,дарвозахонанинг ўзидаёқ гапни қисқа қилиб қўя қолди.
-Ахир бу қанақаси бўлди?Жияним бир қизни яхши кўрган бўлса бу жиноятми?Қолаверса,ўша қиз сизнинг қўлингизда ишлаган экан…Сакина опа яна гап бошлади.-Нимаси ёқмади?
-Менга қаранг,биз хоҳламаймиз ўша қизни келин қилишни.Тушундингизми? Сиз бизни уйга келиб,ақл ўргатгунча жиянингизни инсофга чақирсангиз бўлармиди?Ҳеч кими йўқ,ҳеч қаерда ўқимаган,етим қизни ўзига тенг кўряптими,бу Нуршоднинг энг катта хатоси,-Саломат опа бир нафасда шунча гапни айтиб ташлади-да,тин олди.-Мен ҳам,дадаси ҳам қўшилмаймиз, тўйига ҳам бормаймиз.
-Опа,агар ўз ўғлингиз шу ишни қилса нима қилардингиз?
-Мени ўғлим ҳеч қачон бундай иш қилмайди.Айтганимдан бир қадам чиқса ўзидан кўрсин.Унга аллақачон келин топиб қўйганман.-Саломат опа шундай деб,уйга қараб юрди.-Бошқа гапингиз бўлмаса,ишларим кўп эди.
Сакина опа бу аёлга гапириш бефойдалигини билиб,дарвозага қараб юрди.
7.Сакина опанинг ташвиши
Ўша куни уйга келгач,бу масала ҳақида кўп ўйлади.Саломатнинг нописанд муомаласи эсига тушиб,жаҳли чиқди.Опаси касаллик сабаб вафот этганидан кейин савдо корхонасида ишлайдиган поччаси Саъдулла ака ўзи билан ишлайдиган ёши ўтиброқ қолган Саломатга уйланди-ю,ўзгарди қолди.Бошида Саломат ўзини Нуршодни ҳаққоний онаси каби тутди.Эндигина уч ёшга тўлган,она меҳрига тўймаган Нуршод унга ўрганиб қолди.Лекин Саломат ўзи фарзанд кўргач,Нуршодни "эсидан чиқариб қўйди".Ўғлига акасининг номига ўхшашроқ деб Миршод деб исм қўйди.Энди Нуршодга аввалгидек эътибор бермас,кийимлари кирми,қорни очми,тўқми иши йўқ эди.Бундан аччиқланган Сакина опа Нуршодни гоҳида уйига олиб келса,гоҳида онаси Маржон аяникига олиб бориб қўярди.Маржон аянинг соғлиги яхши эмаслиги сабаб,Нуршодни яна отасини уйига юборишга мажбур бўларди.Бу ҳолат Нуршод 15-16 ёшга тўлгунча давом этди.Худди шу пайтда бувиси Маржон аянинг вафот этиши йигитчани довдиратиб қўйди.Маржон ая шаҳарнинг"Эски шаҳар"деб аталган қисмида мўъжазгина ҳовлисида яшарди.Бувиси вафот этгандан бери ҳовлида ҳеч ким яшамас,гоҳида Миршод,гоҳида Сакина опа бориб йиғиштириб,тозалаб келишарди.
"Шу қилганингга онамнинг уйларига шу қизни келин қилиб тушираман.Поччам ҳам шу хотиннинг чизган чизиғидан чиқолмай ўтиришларини қаранг.Бўлди,ўзим Нуршоднинг тўйига бош бўламан.Эртагаёқ совчиликка бораман".Шу қарорга келган Сакина опа Нуршодга қўнғироқ қилиб бир келиб кетишини сўради.
Нуршод кириб келгач,бугун уларнинг уйига борганини,Саломат опанинг муомаласини гапириб берди.
-Нуршод,ўйлаброқ иш қилиш керакмасмиди? Ахир сен якка ўзинг қандай яшайсан? Ота-онанг розилигисиз қандай уйланасан?-деди Сакина опа.
-Менга танлаш учун бошқа йўл қолдиришмади.Охири уйдан чиқиб кетдим-да,хола.Сиз ҳам мени уришманг.-Нуршод шундай деб"уф"тортиб қўйди.
-Энди қаерда яшамоқчисан?
-Бувимнинг уйларини калити сизда эди,шундайми?
Ҳа, менда. Ўша ерда яшамоқчимисан?-сўради Сакина опа. Ичида"Ҳаммаси мен ўйлагандай кетяпти. Нуршод уйланса, ўша уйда яшайди. Онамнинг чироқлари ўчмайдиган бўлди, "-деб ўйлади.
-Ҳа.Хола мени режамни эшитинг.Машинамни сотаман ва тўй қиламиз. Сиз мени ёнимда бўлинг,тамом.-Жавоб берди йигит.
-Машина дадангники эмасми?-сўради Сакина опа.-Кейин бу ишинг учун ҳам жанжал бўлмасин.
-Йўқ. Машинани ўз меҳнатим эвазига олганман. Билардингиз-ку, талабаликнинг биринчи йилларидан ишлаганман,-Нуршод шундай деб,кетишга шайланди.Сакина опа унга эски шаҳардаги уйнинг калитини берди.Жияни кетгач,эри Одил ака ишдан келгач,ҳамма гапни айтишга қарор қилди.
8.Иш бермаган хийла
Сакина келиб кетганидан кейин Саломат опанинг патагига қурт тушиб қолди."Демак,Нуршод холасидан ёрдам сўрабди-да.Аммо бу тўй бўлмайди.Дадаси келсинлар, Нуршоднинг пластик карточкаларидаги пулларини музлатиб қўйдираман.Қани ниманинг ҳисобига кун кўраркин,бу бойвачча?"Шу пайт бошида бошланган оғриқ унинг бутун вужудига ларзага солди."Уф,бошим кейинги пайтда кўп оғрийдиган бўлиб қолди.Шифокорга кўринишим керакка ўхшаяпти.Бошимни оғришига ҳам шу етимлар сабабчи."
Бироздан кейин ошхонага чиқиб овқат тайёрлар экан,хаёли ўз-ўзидан Нуршод ва Зебинисо томонга кетиб қолаверди. Бирданига Нуршоднинг янги корхона очиш,яъни қоғоз қути ишлаб чиқарадиган кичик корхона ташкил этиш учун елиб-югуриб юргани эсига тушиб,кулиб қўйди."Дадасига айтиб, корхонасини ишини ҳам тўхтаттираман. Қани, ниманинг ҳисобига яшаркин бу етимлар?"
Саломат опа жиззаки,жанжалкаш табиатли бўлиши билан бирга қасд олишни яхши кўрадиган аёл эди.У Зебинисодан ҳам қасд олиш,иложи бўлса Нуршодга турмушга чиқиш фикридан қайтариш мақсадида ҳеч нарсадан қайтмади.Ўзлари ижарага бериб қўйган дўконда Саъдулла аканинг жияни Исо савдо-тижорат ишларини олиб бораётган эди.Зебинисонинг ҳозир Исонинг дўконида ишлаётганини билган Саломат опа унга қизни яхшилаб кузатишни буюрди.Шу ҳақда ўйлаши билан Зебинисога қандай ёмонлик қилиши мумкинлигини режалаштириб,қувониб кетди.
Кечқурун Саъдулла ака ишдан келгач,уни ўзи пиширган хуштаъм таом-қозонкабоб билан сийлади.Ҳатто дастурхонга эри яхши кўрадиган конъякни қўйди.Саъдулла ака хотинининг бундай меҳрибончилигидан эриб кетди.Саломат гап орасида Нуршод ҳақида эслади.
-Дадаси,Нуршодингиз фикридан қайтадиганга ўхшамаяпти.Бугун собиқ қайнсинглингиз Сакина шу ҳақда биз билан гаплашишга келибди.
-Нима дединг?-Иштаҳа билан овқатланаётган Саъдулла ака чайнашдан тўхтаб,хотинига қаради.
-Нима дердим?Бизга қулоқ солмайдиган,ўз билганидан қолмайдиган фарзанд билганини қилсин,дедим.
-Тўғри қилибсан.Саъдулла ака, жажжи рюмкага конъякдан озгина қуяркан,қўшиб қўйди.-Агар ўша қизга мени розилигимсиз уйланса…ўзи билади.Аммо мен уни бу уйда яшашига йўл қўймайман.
-Дадаси,ўғлингиз ўзича қоғоз қути ишлаб чиқарадиган цехми,корхонами ташкил қиламан,деб юрганди.Нима бўлди,шу иши?
-Нима бўларди,яқинда Хитойдан ускуналари келади,иш бошлайди.-Саъдулла ака қуйилган коньякни бир ҳўплаб ёнига қўйди.
-Шу ишни вақтинча тўхтатиб турсангиз бўлмайдими?Кейин Нуршоднинг пластик карточкаларини ҳам музлатиб қўйинг.Моддий томондан қийналса,ўзи бурнини тортиб,дарвозадан кириб келади,-Саломат опа шундай деб эрининг бурнидан чимдиб қўйди.-Яшашга пули қолмаса,ақли киради.
-Яхши маслаҳат бердинг, хотин. Саъдулла ака хотинига қараб илжайди.-Бу бола анчагина ўзидан кетиб қолган.Сен айтгандай қилсам,ўзига келиши осонлашади…
(Давоми бор...)
